01.06.1926
TÜRKLER MEDENİ YASALARA GÖRE EVLENİYOR
Müslüman din hocaları yüzyıllardır sürdürdükleri nikah kıydırma görevlerini kaybetmek üzereler. Yeni medeni kanunla resmi nikah zorunlu hale getirildi. Yeni kanunla imam nikahı yasaklanmadı ama resmi nikahı takiben yapılmasına karar verildi. İstanbul valisi Muhiddin Bey ilk resmi nikahı bizzat gerçekleştirecek. Kanuna göre yasal evlenme yaşı kadınlarda 17 ve erkeklerde 18 olacak. Ayrıca kişiler evlenmeden önce 15 gün bekleyecek ve bu sürede herhangi bir itiraz gerçekleşmezse nikah kıyılacak.
03.06.1926
KEMAL ESKİ KARISINA GÖZ DAĞI VERDİ
Öğrenim İçin Gideceği Amerika Vizesi Reddedildi
Mustafa Kemal Paşa’nın eski karısı Halide Edip Hanım* ve birkaç Amerikalı aile İstanbul’da büyük bir apartmana yerleştirildi. Halide Hanım'ın Amerika'ya gitmek için istediği vize Ankara Hükümeti tarafından reddedildi. Türkler onun eski kocasıyla açık bir tartışmaya girmesinden ya da şu anki milliyetçi rejimi eleştirmesinden kaygılılar. Şu an tecritte yaşıyor ve arkadaşlarıyla görüşemiyor. Yanında yalnızca iki Amerikalı hemşire bulunuyor. Birçok Amerikan ve Avrupalı kadın organizasyonları Halide Hanım'ı kadın hakları konusunda ders vermesi için çağırdılar. Ayrıca Amerikalı bir yayıncı ondan tecrübelerini aktaran bir kitap yazmasını istedi**. Hepsini reddetti. Ailesi ve Amerikalı arkadaşlarıyla yaşamayı tercih ediyor.
* Halide Edip Adıvar'dan Mustafa Kemal'in eski eşi olarak söz ediliyor. Bu bir hata mıdır yoksa kasıt mı bilemiyorum ancak böyle ciddi bir gazetenin bu derece basit bir yanlışa düşeceğine ihtimal vermiyorum. Oldukça örtük bir istihza olduğunu sanıyorum. Mustafa Kemal ile Halide Edip arasında aşk olduğu dedikodusu o dönemlerde yaygındı. Ayrıca Mustafa Kemal'e muhalif olan Batı medyasının bazı mensupları, kimi zaman onu çok eşli, kadına saygı duymayan, harem sahibi biri gibi resmetmeye çalışmışlardır.
** 1928 yılında The Turkish Ordeal, Being The Further Memoirs Of Halide Edip adıyla İngiltere ve Amerika'da, kendi yazdığı anıları yayınlandı. Daha sonra Türkçe olarak "Türk'ün Ateşle İmtihanı" ismiyle yayınlandı. Halide Edip kitabı Türkçe'ye çevirirken sakıncalı gördüğü yerleri (bilhassa Mustafa Kemal Atatürk'ü eleştirdiği yerleri) çıkarmıştır.
03.06.1926
TÜRKLER YASAĞI KALDIRDI
London Times Muhabirinin Dönmesine İzin Verildi
Türkiye, London Times Muhabiri M.H.H. Macartney’nin İstanbul’a girme yasağını kaldırdı. Türk hükümeti 31 Mart'ta Macartney’yi sebep göstermeksizin ihraç etmişti. Konu hakkında Ankara’ya bir çok itiraz iletildi. Özellikle İngiliz elçisi Ronald Lindsay’in çabaları sonucunda Macertney İstanbul’a geri dönebildi.
05.06.1926
YENİ EMRİN KAPSAMI
Piskoposlar Lozan’a Karşı
The New York Times Editörü'ne;
110 piskoposun Lozan’a muhalif oluşunun sebebinin cehalet olduğunu savunan The Churchman editörünün makalesinden haberdar oldum. Bu tarz bir yorumu şahsen protesto ediyorum. Bildiriyi imzalayan piskoposların ikisi hariç tümü bizim kiliselerimiz piskoposlarıdır. Çoğunun Lozan konusundaki görüşlerinden bizzat haberdarım.
Bu tarz bir antlaşmayı imzalamanın ülkemiz açısından utanç verici olacağını düşünüyoruz. Bay Shipler’in konuyu incelemediğini biliyorum. Bay Shipler’in şahsi görüşüne karşılık olarak 110 piskoposun görüşünü sunuyorum. İnsanlık ve adalet adına Amerikan halkına sesleniyorum. Küçük bir azınlığın Türkiye hakkındaki görüşlerine karşın Senato ve Kongre’ye tüm eski Amerikan elçilerinin kararlarını sunuyorum.
Böyle bir anlaşmayı imzalamak Amerika’nın onuru olan Amerikan politikasının gerilemesine yol açar. Verilen bu kadar taahhüde rağmen Ermenileri yalnız bırakmak, sözümüzün bir paçavra kadar değeri olmadığını gösterir.
Thomas J. GARLAND
Pensilvanya Piskoposu
07.06.1926
MUSUL SÖZLEŞMESİ
Türk Basınına Göre Ankara Irak Petrollerinden Payını Alacak
İngiliz Elçisi Ronald Lindsay, Türk Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Bey ve Nuri Paşa tarafından imzalanan Musul sözleşmesinin* bazı maddeleri aşağıda verildi;
•İngiltere ve Irak arasında 1925'te imzalanan anlaşma ile belirlenen Brüksel hattı sınır kabul edilecek.
•Bu sınır değiştirilmeyecek ve değiştirilmesi teklif edilmeyecek.
•Özel bir komisyon 3 ay içinde bu sınırı net olarak çizecek.
•Anlaşmanın imzalanmasını takiben Irak’ta genel af çıkarılacak.
•Irak vatandaşları Türk vatandaşlığına geçebilecek. Türkiye her başvuruyu kabul etmeyecek.
•Sınırın korunması için bir güvenli bölge oluşturulacak.
•Türkiye 25 yıl boyunca Irak’ta çıkarılan petrolün %10’unu alacak.
Bir gazeteye göre anlaşma 3 bölüm ve 18 maddeden oluşuyor.
*Bahsedilen antlaşma Ankara Antlaşması olarak geçer. 18 maddeden oluşur.
08.06.1926
TÜRKLER ANTLAŞMADAN HOŞLANMADI
Fırtınalı Tartışmalardan Sonra Halk Partisi Musul Sözleşmesini Onayladı
Musul sözleşmesi dün mecliste Halk Partisi tarafından görüşüldü ve anlaşmanın çok da kabul görmediği açığa çıktı. Tevfik Rüşdü Bey’in açıklamaları ile tartışma beş saat sürdü, sonunda İsmet paşa durum hakkında genel bilgilendirme yapmak zorunda kaldı.
Tartışmanın bel kemiğini savaş açılıp açılmayacağı konusu oluşturdu. Çünkü anlaşmaya rağmen Türkiye Musul’daki haklarını kaybedebilirdi. Sonunda oylama kabul edildi ama anlaşma konusunda ileride farklı itirazların olabileceği bekleniyor.
Basından da anlaşıldığına göre anlaşma ülke genelinde tam kabul görmüş değil.
09.06.1926
TÜRKİYE ANTLAŞMALARI İMZALIYOR
Petrol Haklarını Kapsayan Musul ve Fransız-Suriye Anlaşmaları Onaylandı
Dün meclis, Musul Anlaşmasını 2 red ve 1 eksiğe karşın 143 oy ile kabul etti. Fransız Suriye anlaşması da onaylandı.
İngiliz elçi ve Irak temsilcisi dün Ankara’yı terk etmeden önce Türkiye’nin eğer isterse önümüzdeki 12 ay içinde petrol payını nakde çevirmek için başvurabileceğini, bu başvuruyu takiben 30 gün içince Türkiye’ye 2.5 milyon dolar ödeneceğini taahhüt etti
10.06.1926
ERMENİSTAN ve LOZAN ANTLAŞMASI
New York Times Editörü'ne;
The Churchman editörüne göre Türkiye’deki Ermeniler Lozan Anlaşmasını destekliyormuş. Hayır desteklemiyorlar. Kilise liderleri ve gazeteleri anlaşmaya karşı olduklarını apaçık belirtiyorlar. 110 piskoposun Anglikan kilisesi adına konuşamayacağını savunan The Churchman editörünün ülkedeki Ermeniler adına konuşabileceğini sanması ilginç.
Arshag Mahdesian
The New Armenia Editörü
17.06.1926
TÜRKİYE'YE 2.5 MİLYON DOLAR ÖDENDİ
Irak Türkiye’nin 25 Yıllık Petrol Haklarını Satın Aldı
Türkiye, Irak Krallığının teklifini kabul etti. Musul Antlaşmasının kabulünün ardından Irak Türkiye’ye 25 yıllık hakları karşılığında 2.5 milyon dolar teklif etmişti.
17.06.1926
LOZAN ANTLAŞMASI ONAYLANIYOR
Türk İlişkileri Konseyi, Konuyla İlgili Bildiri Dağıtıyor
Broadway’de bulunan Türk İlişkiler Konseyi dün, başlığı “Türkiye ile Yapılan Antlaşma, Neden Onaylanmalı” başlıklı bir bildiri dağıtmaya başladı. Bildiride Lozan ve Türkiye’nin tanınması ile ilgi adresler, mektuplar ve tartışmalar bulunuyor. Bildirinin önsözünde şöyle bir ifade var;
“Türkiye ve Lozan ile ilgili birçok şey yazılıp söylendi, eğer şimdiye kadar söylenenlerde büyük hatalar olmadıysa ve büyük kişiler yanlış yorumlarda bulunmadılarsa, yani her şey yolunda gittiyse, daha fazla bir şey söylemek gereksiz olacaktır."
Türkiye İle İlişkiler Konseyi antlaşmanın onaylanmasının sadece Türkiye ile değil tüm yakın doğu ülkeleri ile ilişkilerimizi güçlendireceğini düşünüyor. Dünya dış ilişkilerimizi izliyor. Eğer bu antlaşmayı onaylamazsak dünya liderliği konumumuz tehlikeye düşecektir.
Metinde adı geçenler ise; Charles Evans Hughes, Richard Washburn Child, Senatör William E. Borah, Amiral Mark L. Bristol, Robert Koleji Başkanı Caleb F. Gates.
19.06.1926
İZMİR'DE KEMAL'E SUİKAST GİRİŞİMİ ENGELLENDİ
Eski Vekil ve Diğer Meşhur Türkler Yakalandı, Bombalar ve Silahlar Ele Geçirildi
Mustafa Kemal Paşa bugün İzmir’e varışında kıl payı suikastten kurtuldu. Girişimden, yetkililerin Kemal Paşa şehre gelmeden hemen önce haberi olmuş. Yakalanan saldırganlardan ikisi tanınan kişilikler, ayrıca polis bomba ve silahlara da el koymuş durumda. İzmir’e giden bir ekip olayı araştırmaya başladı. Yetkililer suikastçilerin olayı itiraf ettiklerini bildirdiler.
Gözaltına alınanlardan biri eski Trabzon vekili Ziya Hurşit. Bu bölge Mustafa Kemal’e karşı en ciddi muhalefeti yapan ve geçen sene başlayan modernist harekete karşı olan bölgeydi. Diğeri ise eski Erzurum vekili Hüseyin Avni Bey.
Musul kenarında bir teftişte bulunan içişleri bakanına haber ulaştığı anda Mustafa Kemal Paşa İzmir’den bir uçakla Ankara’ya döndü. Kemal kurtuluşuna dair bir çok tebrik aldı. Bu uğradığı ikinci suikast girişimiydi. İlki dört sene önce Sivas’ta gerçekleşmişti.
Suikastın önlenmesi, Kemal’in portresini çizmek için İzmir’e gelen New Yorklu artistler Douglas Robbins ve Clagget Wilson ile aynı zamana denk geldi.
20.06.1926
İTALYA-TÜRKİYE ANTLAŞMASI İMZALANDI
İtalya ile Türkiye arasında suçlu iadesi anlaşması imzalandı.
20.06.1926
KIRKIN ÜZERİNDE KİŞİ YAKALANDI
Şüpheliler Arasında İki Vekil ve Dört Eski Vekil Var
İzmir’de başarısız olan suikast girişiminin üyelerinin çoğu dağıtılmış Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası üyelerinden oluşuyor. İstiklal Mahkemesi Başkanı Ali Bey’e göre suikastten gizli bir politik grup sorumlu.
Ziya Hurşit Bey ve Edip Bey suikastı planlamaktan sorumlu tutuluyor. İzmit vekili Şükrü Bey ise suikastın yabancı ilişkilerinden sorumlu tutuluyor. Bu adamlar yetkililerin elinde.
Bombaların önce suikastte daha sonra da suikast başarılı olursa halkı isyana teşvik için kullanılacağı tahmin ediliyor. Bu bombalar İzmir’den İstanbul’a gönderildi.
Mustafa Kemal Paşa İnsanlara İlgileri İçin Teşekkür Etti
Suikastın kendi şahsına değil Türkiye ‘ye karşı yapıldığını belirten Mustafa Kemal Paşa şöyle devam etti;
“Benim naçiz vücudum elbet toprak olacaktır fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır."
20.06.1926
ANKARA'DAKİ ANKARA KEDİLERİNİN SAYISI AZALDI
Savaş, Şehre Ününü Veren Kedileri De Vurdu
Ankara kedileri tükenme tehlikesi ile karşı karşıya. Uzun tüyleri, süslü kuyruğu ve mavi kehribar renkli gözleriyle bu kediler savaştan ve kıtlıktan büyük zarar gördüler.
Çoğu farklı türlerle melez oluşturmaya başladığı için Ankara kedisi eskisi kadar aristokratik bir görünüşe sahip değil. Söylendiğine göre dünya savaşının en kötü kıtlık zamanlarında insanların kedi ve köpek yediği söyleniyor. Otoritelere göre eğer önlem alınmazsa, bu kediler kısa sürede yok olacaklar.
26.06.1926
ESKİ SULTAN'IN NAAŞI BEYRUT'A ULAŞTI
Halifelikten men edilen eski sultan Vahideddin'in naaşı Beyrut'a ulaştı. Sultan 13 Mayıs’ta San Remo’da ölmüştü. Sultan için torunu Ömer Faruk ve eski sekreteri Raşid Bey eşliğinde, Büyük Cami’de bir tören düzenlendi. Sultan’ın vasiyeti üzerine naaşı Şam'daki Selahattin Camii’nde defnedilecek.*
*Şam'daki Sultan Selim Camisi'ne gömülmüştür.